Pum blaenoriaeth i fynd i'r afael ag anghydraddoldebau iechyd

Yn yr 21ain ganrif, byddech chi'n cael maddeuant am feddwl bod anghydraddoldebau iechyd yn perthyn i'r gorffennol. Yn anffodus, mae achosion o anghydraddoldeb yn parhau i fod yn eang ac yn syfrdanol, ac mae'r ystadegau'n ddigalon o noeth. Mae menywod du bedair gwaith yn fwy tebygol o farw wrth eni plant na merched gwyn. Roedd dwy ran o dair o'r gweithwyr gofal iechyd a fu farw o Covid-19 yn dod o gefndiroedd lleiafrifoedd ethnig. Ac mae meddygon Du a lleiafrifoedd ethnig yn cael eu gorgynrychioli'n gyson ym mhob cam o'r broses 'addasrwydd i ymarfer'.

Ym mis Medi 2022, cyhoeddwyd ein hadroddiad, Gofal mwy diogel i bawb , a edrychodd ar rai o’r heriau mwyaf sy’n effeithio ar ansawdd a diogelwch iechyd a gofal cymdeithasol ledled y DU. Un o themâu canolog yr adroddiad oedd yr anghydraddoldebau mawr a pharhaus sy'n effeithio ar gleifion, defnyddwyr gwasanaeth a gweithwyr gofal iechyd proffesiynol.

Gall cleifion a defnyddwyr gwasanaeth sy’n rhannu un neu fwy o nodweddion gwarchodedig fod yn fwy tebygol o brofi canlyniad gwaeth a gallent fod yn fwy agored i fethiannau gofal mawr – er enghraifft, mae pedwar o’r prif sgandalau diogelwch cleifion mwyaf diweddar wedi effeithio ar fenywod. Ac er ein bod yn creu darlun cynyddol gliriach o wahaniaethau gofal iechyd, er syndod ychydig a wyddom am y rhai sy'n gwneud cwynion am ofal gwael neu gamymddwyn gan weithwyr iechyd a gofal proffesiynol, neu'r rhwystrau sy'n atal grwpiau penodol rhag cwyno.

Mae gweithwyr proffesiynol hefyd yn cael eu heffeithio. Mae ymchwil wedi dangos bod rhai grwpiau o weithwyr gofal iechyd proffesiynol yn cael eu heffeithio'n anghymesur gan brosesau rheoleiddio proffesiynol, megis atgyfeiriadau i brosesau addasrwydd i ymarfer. Er enghraifft, mae gweithwyr proffesiynol du a lleiafrifoedd ethnig ddwywaith yn fwy tebygol o gael eu cyfeirio at eu rheolydd, y Cyngor Meddygol Cyffredinol (GMC), gan gyflogwyr o gymharu â meddygon gwyn. Mae yna hefyd lefelau gwahanol o gyrhaeddiad academaidd a gyrfaol rhwng rhai grwpiau, yn enwedig merched a'r rhai o gefndiroedd ethnig lleiafrifol.

Er mwyn ceisio mynd i’r afael â phroblem llechwraidd anghydraddoldeb gofal iechyd, gwnaethom sawl argymhelliad yn Gofal mwy diogel i bawb , gan alw am weithredu gan gyrff eraill (gan gynnwys rheoleiddwyr a llywodraethau), ac ymrwymo ein hunain i helpu i ddod â datrysiadau. Fe wnaethom alw ar reoleiddwyr a chofrestrau i weithio ar y cyd i wella amrywiaeth paneli addasrwydd i ymarfer a llunwyr penderfyniadau eraill i sicrhau eu bod yn adlewyrchu amrywiaeth eu cymunedau. 

Dywedasom hefyd fod angen i'r system gyfan wella'r ffordd y mae'n casglu data am nodweddion gwarchodedig pobl sy'n gwneud cwynion am eu gofal, fel y gallwn ddechrau nodi gwahaniaethau yn y ffordd y darperir gofal a sut yr ymdrinnir â chwynion.

Ers cyhoeddi Gofal Diogelach i Bawb, rydym wedi cynnal ymchwil i ganfyddiadau’r cyhoedd o ymddygiadau gwahaniaethol mewn iechyd a gofal ac wedi hwyluso sesiwn gyda rheolyddion iechyd a gofal ar rwystrau i gwynion.

Ym mis Rhagfyr 2023, fe wnaethom geisio tynnu sylw at y pwnc pwysig hwn eto drwy gynnal digwyddiad i archwilio rôl gweithwyr gofal iechyd proffesiynol wrth fynd i’r afael ag anghydraddoldebau iechyd.

Daeth dros 90 o bobl ynghyd i fod yn rhan o’r sgwrs. Datgelodd y drafodaeth bum blaenoriaeth – yn benodol, camau gweithredu y gellid eu cymryd gan reoleiddwyr – a allai wneud gwahaniaeth gwirioneddol i fynd i’r afael â phroblem anghydraddoldeb gofal iechyd, a’i datrys.

1. Gwrando ar gleifion a defnyddwyr gwasanaeth

Mae'n amlwg mai cleifion a defnyddwyr gwasanaeth sydd yn y sefyllfa orau i adrodd ar eu profiadau ac awgrymu atebion. Felly pam eu bod nhw, mor aml, yn gorfod gweiddi i gael eu clywed? Mae angen inni fod yn well am wrando ar y rhai sy’n codi cwynion.

Yn anffodus, nid yw'r system yn ei gwneud hi'n hawdd cwyno. Mae gennym dirwedd gwyno gymhleth sy'n anodd ei llywio. Gwaethygir y mater hwn gan ddiffyg data ar bwy sy'n cwyno a pham. Mae angen mwy o ddata a data gwell ar reoleiddwyr i'w helpu i ddeall profiadau gofal ar draws grwpiau amrywiol.

2. Addysg, addysg, addysg

Mae addysg yn siapio diwylliant am genedlaethau i ddod. Gyda’r addysg gywir, gallwn addysgu gweithwyr proffesiynol – o ddechrau eu gyrfaoedd – am bwysigrwydd mynd i’r afael ag anghydraddoldebau iechyd. Rhaid ystyried anghydraddoldebau iechyd nid yn unig yn y cwricwla, ond yn yr iaith, y codau a’r safonau sy’n sail iddo.

Rhaid i reoleiddwyr weithio gydag eraill i lunio addysg a hyfforddiant ar gyfer gweithwyr gofal iechyd proffesiynol. Ac wrth i ddiwylliannau gwell ddechrau gwreiddio, mater i reoleiddwyr ar draws y system yw atgyfnerthu disgwyliadau drwy gydol gyrfa gweithiwr proffesiynol.

3. Cydbwyswch y foronen gyda'r ffon

Weithiau, mae newid yn digwydd gyda'r anogaeth ysgafnaf; weithiau mae angen safiad cadarnach. Mae angen i reoleiddwyr ddod o hyd i'r cydbwysedd cywir wrth ymdrin â gweithwyr proffesiynol - rhwng cymhellion (y foronen) a mesurau gorfodi (y ffon) - fel y gallant hyrwyddo cydymffurfiaeth heb greu baich gormodol na rhwystro twf.

Gellir annog gwelliannau mewn ymarfer gyda Datblygiad Proffesiynol Parhaus ac arweiniad i helpu gweithwyr proffesiynol i wasanaethu'r poblogaethau y maent yn gofalu amdanynt yn well. Rhaid i reoleiddwyr hefyd ddangos arweinyddiaeth ddewr a bod â mecanweithiau ar waith i ddwyn gweithwyr gofal iechyd proffesiynol a sefydliadau i gyfrif.

Er gwaethaf llu o ddeddfwriaeth (y Ddeddf Cydraddoldeb, Safon Cydraddoldeb Hiliol y Gweithlu, y Safon Anabledd a'r Safonau Gwybodaeth Hygyrch), mae anghydraddoldebau iechyd yn dal i ehangu. Mae angen i hyn newid, ac mae gorfodi gofynion presennol yn rhan bwysig o hyn.

4. Dylai rheoleiddio osod esiampl dda

Mae anghydraddoldebau’n bodoli o fewn rheoleiddio, megis atgyfeiriadau addasrwydd i ymarfer anghymesur, penderfyniadau addasrwydd i ymarfer anghyson, a chyrhaeddiad gwahaniaethol mewn addysg, hyfforddiant a dilyniant gyrfa. Ychwanegu aflonyddu, bwlio a gwahaniaethu a wynebir gan lawer o staff y GIG yn y gymysgedd ac mae gennym ddiwylliant lle nad yw rhai gweithwyr proffesiynol yn teimlo eu bod yn cael eu gwerthfawrogi ac, mewn rhai achosion, yn cael eu gorfodi allan o'r proffesiwn. Mae angen i hyn newid. Mae'n gynhenid anghywir bod unrhyw un yn wynebu gwahaniaethu ac anghydraddoldeb. Mae hefyd yn bwysig cael gweithlu gofal iechyd sy'n cynrychioli amrywiaeth ein cymunedau.

Dylai rheoleiddwyr weithredu yn y meysydd lle mae ganddynt ddylanwad. Gallant gefnogi gweithredu i fynd i'r afael â hiliaeth systemig a gwahaniaethu, megis wrth gynllunio cwricwlwm. Gall rheoleiddio tosturiol hefyd wneud gwahaniaeth gwirioneddol wrth gefnogi gweithwyr gofal iechyd proffesiynol i gyfrannu at fynd i'r afael ag anghydraddoldebau sy'n ymwneud â chleifion. Rhaid i'r broses o adeiladu tegwch iechyd fod yn deg ei hun.

5. Siaradwch ag un llais

Ni all un sefydliad fynd i'r afael ag anghydraddoldeb iechyd ar ei ben ei hun. Er mwyn rhoi'r hyder a'r cymorth i weithwyr proffesiynol wneud y peth iawn yn y gwaith, rhaid i sefydliadau gofal iechyd godi llais a'i gwneud yn glir nad oes modd trafod darparu gofal teg. Gall cydweithredu ar draws sefydliadau, proffesiynau, systemau a gwledydd y DU gyflawni hyn.

Mae’r PSA wedi comisiynu ymchwil i edrych a allai cod ymddygiad cyffredin ar draws proffesiynau helpu i gefnogi dull unedig. Byddwn hefyd yn adolygu ein Safonau Rheoleiddio Da i wneud yn siŵr bod y disgwyliadau sydd gennym o reoleiddwyr yn ddigon uchel o ran anghydraddoldeb iechyd.

Yn y pen draw, mae arnom angen ymateb ar y cyd i wrthdroi’r llanw ar anghydraddoldebau iechyd. Rhaid i reoleiddwyr a'r rhai sydd â dylanwad yn y maes hwn sefydlu beth yw eu cyfraniad a gwneud yn siŵr ein bod ni i gyd yn tynnu i'r un cyfeiriad fel bod gofal mwy diogel i bawb yn golygu 'pawb' mewn gwirionedd.