Adnoddau Heb Gyffwrdd: sut y gall gweithlu’r Cofrestrau Achrededig wneud gwahaniaeth i iechyd y cyhoedd yn y DU

20 Medi 2018

Mae heriau iechyd cyhoeddus y DU wedi'u dogfennu'n dda gan gyfryngau prif ffrwd. Ac er bod rhai penawdau yn ddieithriad yn cael eu gorliwio, mae'r ffeithiau sylfaenol yn ein hatgoffa'n llwyr bod yn rhaid gwneud gwelliannau.

Er mwyn i newid gwirioneddol gael ei wneud a'i gynnal, cydnabyddir bellach bod yn rhaid i gefnogaeth ddod o sawl cornel o'r rhwydwaith gofal iechyd. Yn y blog hwn, rydym yn edrych ar sut y gall y rhaglen Cofrestrau Achrededig chwarae rhan allweddol.

Heriau'r DU o ran iechyd y cyhoedd

Mae gordewdra a chlefydau sy'n gysylltiedig ag ysmygu yn ddwy flaenoriaeth fawr i'r llywodraeth. Mae dros chwech o bob 10 oedolyn dros eu pwysau neu'n ordew yn ôl ffigyrau'r GIG. A gallwn ddisgwyl tua 96,000 o farwolaethau cysylltiedig â thybaco y flwyddyn, er bod ysmygu ar drai. Mae'n sobreiddiol ystyried bod anghydraddoldebau iechyd – sydd â chysylltiad annatod ag iechyd cyhoeddus gwael – yn golygu y bydd gan bobl yn ardaloedd mwyaf difreintiedig y DU tua 20 mlynedd yn llai o'u bywydau mewn 'iechyd da'.

Mae gwelliant yn iechyd y cyhoedd yn dda i bawb. Mae’n lleihau’r baich ar systemau lles a gofal iechyd ac yn rhoi llai o bwysau ar bwrs y wlad. Ac mae'n cyfrannu at ansawdd ein bywyd a'n hiechyd meddwl. Gallwn i gyd gytuno y dylai gwella iechyd y cyhoedd fod yn flaenoriaeth i bawb sy’n gweithio ym maes iechyd a gofal cymdeithasol rheng flaen.

Mae angen 'gweithlu ehangach' i fynd i'r afael ag iechyd cyhoeddus y DU

Amcangyfrifir bod y gweithlu iechyd cyhoeddus craidd yn 40,000, sy’n ganran fach iawn o’n poblogaeth. Ni ellir dod o hyd i'r ateb heb ddefnyddio adnoddau eraill.

Mae Cymdeithas Frenhinol Iechyd y Cyhoedd (RSPH) wedi cyhoeddi eu hadroddiad – Rethinking the Public Health Workforce – a oedd yn disgrifio sut y gall gweithwyr gofal iechyd proffesiynol eraill gyfrannu at wella iechyd cyhoeddus y genedl.

Mae Cofrestrau Achrededig yn rhan o'r 'gweithlu ehangach' hwn. Felly, mewn partneriaeth â’r RSPH, penderfynasom gynnal ymchwil gyda chofrestryddion i asesu eu barn ar iechyd y cyhoedd a’r cyfraniad y maent yn ei wneud (ac y gallent barhau i’w wneud yn y dyfodol). Y canlyniad yw ein hadroddiad , Adnoddau Heb eu Defnyddio: Cofrestrau Achrededig yn y Gweithlu Ehangach.

Mae ymchwil yn dangos sut y gall y gweithlu ehangach chwarae rhan

Gellir gwneud gwelliannau i iechyd y cyhoedd trwy amrywiaeth o ddulliau. Mae cyswllt â chleifion a’r cyhoedd yn hollbwysig, a dyna pam y crëwyd y fenter Gwneud i Bob Cyswllt Gyfrif (MECC). 

Mae gan weithlu’r Cofrestrau Achrededig filoedd ar filoedd o gysylltiadau â’r cyhoedd bob wythnos, sy’n ei wneud yn rhwydwaith cymorth rhesymegol i weithlu iechyd y cyhoedd. Yn fwy na hynny, oherwydd natur eu gwaith, mae'r cysylltiadau hyn ar gyfartaledd yn 40 munud o leiaf – llawer hwy na llawer o ryngweithio gofal sylfaenol.

Mae'r adroddiad yn cynnwys canlyniadau arolwg, grwpiau ffocws a chyfweliadau, i gyd i asesu barn a phrofiadau cofrestryddion yn fanwl. Roedd llawer eisoes yn ystyried hybu iechyd y cyhoedd yn rhan o’u swydd ond yn teimlo nad oeddent yn cael eu defnyddio’n ddigonol. Mynegwyd y farn hefyd bod eu gallu i wneud mwy yn y maes hwn yn cael ei rwystro gan, er enghraifft:

  • Y gallu i gyfeirio'n effeithiol at wasanaethau lleol
  • Ymwybyddiaeth y cyhoedd o'r rhaglen Cofrestrau Achrededig
  • Sut i gychwyn sgyrsiau gyda chleifion am anghenion iechyd y cyhoedd – a ddisgrifir hefyd fel ‘sgyrsiau iach’

Cynigiodd yr adroddiad nifer o atebion gan gynnwys creu rhestrau cydgysylltiedig, lleol ar gyfer cyfeirio effeithiol, a’r posibilrwydd o greu offeryn asesu iechyd.

Beth nesaf?

Fel y daeth yr adroddiad ei hun i'r casgliad, bydd angen newid systemig o fewn gweithlu'r Cofrestrau Achrededig er mwyn bodloni'r heriau a grybwyllwyd uchod. Ond gyda 86,000 o gofrestreion bellach wedi'u cynnwys yn y rhaglen, nid oes amheuaeth bod y gweithlu ehangach hwn yn dal i fod yn 'adnodd heb ei ddefnyddio' i raddau helaeth.

Diddordeb darganfod mwy? Beth am ddarllen yr adroddiad yn llawn?

Deunydd cysylltiedig

 

Newyddion cysylltiedig

2018
Gweler yr holl newyddion